سل

آشنایی با بیماری سل

آیا می دانید که در روزگار ما که عصر پیشرفت های علمی و پزشکی است هنوز متاسفانه بیماری سل (که یک بیماری کاملا قابل درمان است) باعث می شود تا خیلی از مردم جهان و حتی کشور ما در رنج باشند، از زندگیشان لذت نبرند، نتوانند در محل کار یا تحصیل خود حاضر شوند، یا حتی به آغوش مرگ رفته و فرزندانشان یتیم  و بی سرپرست شوند و یا همسر و خانواده هایشان به جای مراقبت، آنها را صرفا از روی جهل و ناآگاهی ترک کنند؟
بیماری سل از گذشته های دور در کشورهای مختلف دنیا وجود داشته و در طول تاریخ باعث ابتلا و مرگ انسان های زیادی شده است و هنوز هم یک مشکل جهانی به حساب می آید امروزه سل بیش از هر بیماری عفونی دیگر موجب مرگ و میر می شود. یک سوم مردم جهان (حدود 2 میلیارد نفر) با میکروب سل آ لوده شده اند و بدون آن که احساس بیماری کنند میکروب سل را به حالت نهفته در بدن خود دارند.هر ساله حدود 9 میلیون نفر به بیماری سل مبتلا می شوند و 1.5 تا 2 میلیون نفر در اثر بیماری جان می سپارند، در حالی که این بیماری قابل پیشگیری و درمان است. عواملی مثل فقر، مهاجرت، افزایش جمعیت جهان، پوشش بهداشتی نامناسب در کشورهای دچار بحران و انتشار بیماری ایدز در جوامع، موجب توسعه بیماری سل در جهان شده است.
سل یک بیماری عفونی واگیر است که در اثر میکروبی میله ای شکل به نام باسیل سل ایجاد می شود. این بیماری می تواند به هر قسمتی از بدن انسان (مانند استخوان ها، مفاصل، مغز، کلیه، پوست و...) حمله و آن ها را گرفتار کند اما به دلیل نیاز و علاقه زیاد آن میکروب به اکسیژن، در 80 درصد موارد، ریه ها را هدف حمله خود قرار می دهد.راه اصلی انتقال باسیل سل از طریق هوا و تنفس می باشد. پس هر کسی می تواند این باسیل را از طریق تنفس دریافت و به بیماری سل مبتلا شود.
هنگام عطسه، سرفه، حرف زدن  حتی خندیدن توسط بیمار مبتلا به سل ریوی، قطراتی ریز حاوی میکروب سل در هوا پراکنده می شوند که می تواند به مدت چند ساعت در هوا به حالت معلق بمانند. اگر فردی سالم در هوای آلوده به این قطرات ریز، تنفس کند میکروب سل وارد ریه های او خواهد شد با این حال برای انتقال بیماری، تماس طولانی و نزدیک با بیمار لازم است بیماری سل در محیط های شلوغ، کوچک، بدون تهویه های مناسب، کم نور و مرطوب بیشتر انتقال می یابد. میکروب سل توسط حشرات، خون، ظروف غذاخوری، لباس و ملحفه انتقال نمی یابد.
اغلب افراد پس از ورود میکروب به ریه ها هیچ گاه بیمار نمی شوند زیرا سیستم دفاعی بدن آن ها میکروب را مهار کرده و از تکثیر آن و ایجاد بیماری جلوگیری می کند. در واقع میکروب سل به حالت نهفته و غیر فعال در بدن آنان وجود دارد و این عده علائم  بیماری را نداشته و میکروب را به دیگران انتقال نمی دهند. از هر 10 نفر که میکروب سل در بدن آنها وجود دارد تنها یک نفر در طول عمر خود ممکن است به بیماری فعال سل مبتلا شود، این موضوع به علت ضعیف شدن سیستم دفاعی بدن و به دنبال آن فعالیت مجدد و تکثیر میکروب اتفاق می افتد. پس هر عاملی که موجب ضعف سیستم ایمنی فرد آلوده به میکروب سل گردد ممکن است باعث بروز بیماری  فعال سل در او شود.
اگر چه همه افراد بشر استعداد ابتلا به سل را دارند، اما کودکان کم سن، افراد سالمند، افراد مبتلا به دیابت (مرض قند) سوء تغذیه، سرطان ها، نارسایی مزمن کلیه یا ایدز و همچنین افرادی که داروهای ضعیف کننده سیستم دفاعی بدن (نظیر کورتون و داروهای ضد سرطان) استفاده می کنند بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به سل هستند.
هر فرد مبتلا به سل ریوی مسری در صورت عدم درمان می تواند سالانه به طور متوسط میکروب بیماری را به 10 تا 15 فرد سالم انتقال دهد.
علائم سل ریوی عبارتند از: سرفه مداوم ( به مدت دو هفته یا بیشتر) که می تواند با خلط همراه باشد یا نباشد (شایع ترین علامت)
 تب ( که در عصرها بیشتر است)
 کاهش وزن
 عرق کردن شبانه
 بی اشتهایی
 خستگی زودرس و ضعف عمومی
 و گاهی در مواردی که بیماری دیر تشخیص داده می شود درد قفسه سینه و تنگی نفس و خلط خونی
بهترین و ساده ترین راه شخیص سل ریوی در افراد مشکوک، تهیه خلط و ارسال آن جهت آزمایش می باشد.
درمان سل سرپایی است و بیمار نیازی به بستری در بیمارستان ندارد (مگر در موارد خاص با نظر متخصص) داروهای سل یک بار در روز و به طور ناشتا مصرف می شود و طول مدت درمان حداقل 6 ماه می باشد البته اغلب بیماران دو هفته پس از آغاز درمان موثر، خطر انتقال بیماری به دیگران را ندارند.
خدمات تشخیصی و درمانی سل در کلیه مراکز بهداشتی درمانی و خانه های بهداشت کشور به طور رایگان ارائه می شود.
چگونه می توان از ابتلا به سل پیشگیری کرد؟
1 –تشخیص به موقع و درمان کامل بیماران ( که موثرترین روش پیشگیری از ابتلای اطرافیان به سل محسوب می شود)
2 – داشتن رفتارهای سالم  بهداشتی نظیر:
الف) پوشاندن دهان و بینی با دستمال در هنگام سرفه و عطسه
ب) خودداری از ریختن آب دهان و خلط روی زمین
ج) خوردن غذاها ی سالم به مقدار کافی (یعنی داشتن تغذیه مناسب )
د) تهویه مناسب محل زندگی و کار با هوای تازه
ه) خودداری از مصرف سیگار
3 – تزریق واکسن ب ث ژ به کلیه نوزادان در بدو تولد جهت جلوگیری از ایجاد اشکال شدید و کشنده بیماری سل در سنین کودکی
4 – درمان پیشگیرانه دارویی برای افراد در معرض خطر بیشتر برای ابتلا به سل (مانند کودکان زیر 6 سال در تماس با بیمار مبتلا به سل ریوی مسری و افراد مبتلا به ویروس ایدز)
5 –  افزایش اطلاعات بهداشتی جامعه