معرفی برنامه مشارکت مردمی

مقدمه :
مشارکت مردم در برنامه های دولت ها یکی از شاخص های مهم ارزیابی موفقیت و روند توسعه در جوامع محسوب می شود و حکومت ها تلاش می کنند و هر چه بیشتر آمار جامعه را در برنامه ریزی و اجرا مشارکت داده و از مردم کمک بگیرند . از طرفی بسیاری از برنامه ها و مداخلات در برنامه های جامع کشوری نیازمند ارتقای دانش عمومی  ، تغییر باورها و نگرش ها ، توسعه و ارتقای رفتار و نتیجتا فرهنگ سازی عمومی می باشد .
این مهم مختص یک عرصه نبوده و تمامی عرصه ها همچون فرهنگ قانون مداری ، فرهنگ ترافیکی ، مشارکت امور ملی ، آپارتمان نشینی و علی الخصوص فرهنگ مراقبت از سلامت خود و خانواده و اجتماع می باشد بدون شک در تمامی این عرصه ها بدون داشتن یک برنامه جامع با ساز و کار سازمانی مناسب به منظور شناخت وضع موجود ، آنالیز نقاط ضعف و قوت ، فرصت ها و تهدید ها ، برنامه ریزی جامع و نهایتا نظارت بر حسن اجرا و پیشرفت مداخلات امکان پذیر نمی باشد . بنابراین برای ترویج مفاهیم سلامت – توسعه رفتارهای سالم ، توانمند سازی و حساس نمودن جامعه برای حفظ سلامت خود و خانواده ، محدود نمودن رفتارهای مخاطره آمیز و نهایتا ارتقای سلامت جامعه ، نظامی تحت عنوان نظام جامع مشارکت جامعه در توسعه و تعمیق برنامه های نظام سلامت طراحی و در سطح ملی به اجرا گذاشته شد که رابطین بهداشت یکی از با سابقه ترین و نمونه بارز عینی نظام جامع جلب مشارکت جامعه می باشد .
اجرای برنامه رابطان بهداشت یا داوطلبان سلامت در سطح کشور نه تنها وسیله ای برای دستیابی به اهداف بهداشتی است بلکه زمینه ساز رسیدن به توسعه مداوم و پایدار در جامعه است و به همین دلیل برنامه داوطلبان سلامت باید در چارچوبی گسترده انجام گیرد .
این برنامه با هدف ارتقاء سطح سلامتی جامعه شهری به ویژه جمعیت های حاشیه نشین و محروم با استفاده از جلب مشارکت مردمی در سال 1369 در شهر ری در قالب طرح فعالیت خود را آغاز کرد و بعد از آن با توجه به دستاورد های آن در سال 1371 به صورت برنامه ای کشوری در آمد و در شهرستان گناباد در سال 1373 با حدود 40 نفر رابط بهداشت آغاز شد و در حال حاضر این دانشگاه در 2 شهرستان گناباد و بجستان در 9 مرکز بهداشتی – درمانی شهری و 4 خانه بهداشت  , از همکاری 365 رابط سلامت برخوردار است .
اهداف برنامه :
1. ارائه خدمات بهداشتی به صورت فعال در مناطق شهری
2. ارتقاء سطح دانش بهداشتی به ویژه مادران
3. تغییر رفتار بهداشتی جامعه با تکیه بر گرایش های صحیح ایجاد شده در نتیجه جلب مشارکت مردمی
4. کاهش هزینه های خدمات بهداشتی – درمانی در اثر جلب مشارکت مردمی و تغییر رفتارهای بهداشتی
5. افزایش پوشش خدمات در گروه های هدف مانند مادران و کودکان
6. جمع آوری اطلاعات جمعیتی و آماری مربوط به مرگ ، تولد ، مهاجرت و ازدواج از جمعیت تحت پوشش
7. بهبود وضع بهداشت محیط محل سکونت ، اماکن عمومی
8. ایجاد هماهنگی و همکاری بین بخشی با شهرداری ، آموزش و پرورش ، آب و فاضلاب
شرح انتظارات از داوطلبان سلامت :
1. شناسایی خانوارهای تحت پوشش و شناسایی نیاز های آنها و برقرار نمودن رابطه مناسب با خانوارها
2. آموزش دانش و مهارت های بهداشتی و انتقال دانستنی ها به خانوارهای تحت پوشش ، زیرا داوطلبان با زبان و فرهنگ مردم محله آشنایی دارند و معانی و مفاهیم بهداشتی را بهتر منتقل می نمایند .
3. دعوت از خانوارهای تحت پوشش خود به مرکز بهداشتی – درمانی محله جهت برخورداری از خدمات بهداشتی که در مراکز ارائه می گردد .
4. گزارش تولد ها ، مرگ ها ، مهاجرت ها و ازدواج هایی که در منطقه تحت پوشش داوطلبان سلامت اتفاق افتاده است .
چگونگی آموزش :
داوطلبان سلامت برای کسب آگاهی و مهارت های بهداشتی هر هفته یک روز به مدت 2 ساعت در جلساتی که در مرکز بهداشتی – درمانی محل سکونت خویش توسط مربیان دوره دیده بر گزار می گردد به صورت فعال شرکت می نمایند . کتاب های آموزشی داوطلبان سلامت در قالب پنج کتاب : سلامت کودکان ، سلامت مادران ، سلامت خانواده ها ، سلامت جامعه و آشنایی با بیماری های شایع می باشد .
این جلسات صرفا محل سخنرانی مربی نیست بلکه تک تک رابطان  می توانند تجربه ها و دانش خود را بیان کنند تا پس از کسب آموخته ها و اصلاح باورهای خود این آموخته های بهداشتی را به خانوارهای تحت پوشش خود که به طور تقریبی 50 خانوار از همسایگان و خانوارهای ساکن در اطراف محل زندگی خود می باشند ، منتقل نمایند . 
داوطلبان سلامت روستایی :
داوطلبان سلامت روستایی ، زنان داوطلب در امور بهداشتی روستا می باشند که روستاهای قمر و روستاهای اصلی دارای خانه بهداشت که دارای پراکندگی جغرافیایی و جمعیتی زیاد بوده و یا تعداد بهورز موجود با تعداد بهورز مورد نیاز مطابقت ندارد فعالیت می نمایند .
فنون آموزش رابطان روستایی یک سری اطلاعات عمومی در زمینه مسائل بهداشتی و یک سری مباحث اختصاصی بر اساس اولویت خاص منطقه می باشد . شیوه اجرای برنامه آموزشی به صورت ارزیابی اطلاعات اولیه رابطان روستایی و خانوارها قبل از آموزش و سپس ارزشیابی مجدد اطلاعات پس از ارائه و انتقال آموزش ها می باشد .
اهداف اختصاصی برنامه :
- ارتقاء سطح آگاهی زنان روستایی در زمینه مسائل بهداشتی
- افزایش پوشش مراقبت های بهداشتی
- بهبود کیفیت مراقبت های بهداشتی
- ایجاد حس مسئولیت و همکاری در رفع مشکلات بهداشتی منطقه
شرح انتظارات از داوطلبان سلامت روستایی :
1. شناسایی خانوارهای تحت پوشش و عهده داری مسئولیت 20-10 خانوار روستایی
2. شرکت در کلاس های آموزشی و انتقال آموزش مسائل بهداشتی به مردم روستا
3. همکاری با بهورز در سرشماری ابتدای سال
4. معرفی افراد نیازمند به دریافت خدمات بهداشتی به بهورز
5. همکاری با بهورز در خصوص گزارش دهی وقایع حیاتی روستا
داوطلبان متخصص :
خدمات داوطلبانه : خدماتی است که افراد خیراندیش بدون انتظار به پاداش مادی برای بهبود زندگی سالم و مناسب دیگران تلاش می کنند و فعالیت های داوطلبانه چشم انداز مشخصی از مشارکت مردمی است که آنان را در سازندگی و ارتقاء توسعه جامعه و سلامت انسان ها سهیم و درگیر می کند . نظام سلامت با استفاده از افراد متخصص داوطلب تحت عنوان داوطلبان متخصص و جلب مشارکت های بین بخشی جامعه را به سوی توسعه پایدار سوق می دهد.
شرح انتظارات از داوطلبان متخصص :
افراد متخصص جامعه در قالب گروه های داوطلبانه به صورت سازماندهی شده بخشی از تخصص علمی و مهارت های کاربردی خود را از طریق آموزش به رابطان بهداشت برای توسعه پایدار و تأمین ، حفظ و  ارتقاء سطح سلامت افراد جامعه به طور رایگان ارائه می دهند و این داوطلبان خود نیز در جلسات آموزشی بهداشتی شرکت نموده و آموزشهای کسب شده را به همکارانشان منتقل می کنند .